فتح بن خاقانابومحمد فتح بن خاقان ترکی (م ۲۴۷ق)، معروف به ابن خاقان، از شاهزادگان ایرانی و در شمار ادیبان و شاعران برجسته زمان خود بود که به دربار خلفای عباسی راه یافت. ۱ - معرفی اجمالیابومحمد فتح بن خاقان بن احمد بن غرطوج ترکی بغدادی، معروف به ابن خاقان، گفته شده که در اصل از شاهزادگان ایرانی بود و در شمار ادیبان و شاعران برجسته زمان خویش محسوب می‌شد، ولی ظاهراً آن‌گونه که از نسب او برمی‌آید، از ترکانی است که وارد ایران شده و سپس به دربار خلفای عباسی راه یافتند. ابن ندیم وی را فردی بسیار با ذکاوت، دارای هوشی سرشار و ادیبی صاحب نام معرفی کرده و گفته که منزل وی پایگاه فصحای عرب و دانشمندان کوفه و بصره بود. وی آن‌قدر به کتاب و کتابخوانی علاقه داشت که به هنگام دستشویی رفتن نیز از مطالعه دست برنمی‌داشت. به علاوه، از ذوق شعری نیز برخوردار بوده و اشعاری را نیز سروده که یحیی بن حکیم اسلمی برخی از آنها را روایت کرده است. ۲ - خدمت به خلفای عباسیکسانی چون مبرّد و احمد بن یزید مؤدب از وی حکایت کرده و مطالبی را نقل کرده‌اند. وی علاوه بر فعالیت‌های علمی، از مشاغل اجرایی و سیاسی نیز به دور نبوده است. در آغاز به دربار معتصم (خلافت ۲۱۸-۲۲۷ق) و واثق بالله عباسی (خلافت ۲۲۷-۲۳۲ق) راه یافت و به ایشان خدمت می‌کرد. پس از آن به دستگاه خلافت متوکل عباسی (خلافت ۲۳۲-۲۴۷ق) پیوست و آن‌چنان مورد جذب و حمایت او قرار گرفت که حتی بر همه بستگان و فرزندان خویش مقدم می‌داشت و برادر خطاب می‌کرد. وی به‌عنوان وزیر متوکل در خدمت دستگاه حکومت بود و مدتی نیز امارت شام را بر‌عهده داشت. ۳ - تالیفاتاو دارای آثار و تالیفاتی نیز بوده که از آن جمله است: البستان که این کتاب را محمد بن عبدربه، ملقب به راس البغل برای ابن خاقان نگاشت الروضة و الزهر الصید و الجارح و اختلاف الملوک. ۴ - قتلسرانجام او و متوکل عباسی در سال ۲۴۷ق در یک شب و با هم به قتل رسیدند. [۱۶]
ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۱۳۳.
۵ - پانویس۶ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۰۳، برگرفته از مقاله «فتح ترکی». رده‌های این صفحه : حاکمان شام | درگذشتگان سال 247 (قمری) | شاعران قرن سوم | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | کارگزاران خلفای عباسی | مولفان قرن سوم | وزیران خلفای عباسی
|